Robotisering in de praktijk
Leontien de Waal, sectorbanker Bouw van ABN AMRO over de praktische kant van robotisering. Welke stappen kan de prefabmarkt zetten?
De vorige editie van onze nieuwsbrief bevatte een publicatie over het ABN AMRO-rapport Bouwrobots winnen terrein. Een kort resume: De markt voor robots en aanverwante producten en diensten is in Nederland met 93 miljoen euro nog klein, maar staat op het punt hard te groeien. Dat heeft alles te maken met de kansen die robotisering biedt inzake de collectief gewenste productiviteitsgroei in de bouwsector. Deze groei is nodig om te voldoen aan de grote vraag naar woningen en verduurzaming van alle type gebouwen, zeker nu de sector kampt met grote personeelstekorten. Robotisering van de bouwsector zorgt ook voor verbeterde veiligheid en gezondheid van werknemers, lagere faalkosten en een duurzamere bouw. We praten erover met Leontien de Waal, sectorbanker Bouw van ABN AMRO.
Wat leren we van dit rapport?
“Onder meer dat er voor ondernemers in de prefabmarkt veel te halen valt. Maar let wel: robotisering is geen quick win. Het idee dat je een robot neerzet die conceptwoningen produceert en hiermee het antwoord hebt op de vraag uit de bouwsector is niet realistisch. Voordat je alle voordelen van robotisering kunt benutten, moeten er stappen worden genomen. Onder meer op het gebied van digitalisering en automatisering. Robotisering is bovendien niet iets wat je in je eentje doet. Er zijn softwarepartijen en automatiseerders voor nodig, maar ook mensen die snappen hoe een bouwproces in elkaar zit.”
Welke stappen zou de prefabmarkt kunnen zetten?
“Er worden al flink wat stappen gezet. Er ontstaan steeds meer fabrieken en productielocaties en er wordt ook steeds meer en intensiever samengewerkt. Door in een regio de handen ineen te slaan, zou je zelfs samen met een producent van aanverwante prebabcomponenten onder een white label oplossingen kunnen realiseren waarmee je de bouwsector nog beter bedient. Het wachten is echter vooral op uniforme afspraken. Natuurlijk, de bouw heeft BIM, maar wij hebben in tegenstelling tot de automotive geen platform waarop prefabcomponenten uitwisselbaar zijn. En je kunt vanuit een BIM-model nog geen instructie geven aan een robot of 3D-printer. Die missende laag, daar moeten afspraken over worden gemaakt. De reis is nog maar net gestart, de komende jaren worden interessant. We gaan veel leren op dit vlak en zullen in het leerproces nader tot elkaar komen om die uniforme afspraak of taal te ontwikkelen.”
Hoe kan de prefabmarkt optimaal gebruik maken van deze trend?
“Het is een schot voor open doel, maar het lukt alleen als we de handen ineen slaan. Niets is zo vervelend als dat jouw robot in de fabriek klaarstaat en de wandcontactdoos -als onderdeel van de te produceren prefabwanden- niet wordt geleverd of een afwijkende kleur heeft. Details zijn super belangrijk in robotisering, anders moet je het namelijk alsnog handmatig oplossen. Mijn oproep is dus: werk samen, geef elkaar inzicht en zet daar ook wat tegenover. Een bepaalde hoeveelheid afzet bijvoorbeeld.”
Wat is onze positie in het verdienmodel volgens ABN AMRO?
“De prefabmarkt is best ver en tegelijktijdig ook nog aan het pionieren. Ik zie stoere acties van grote bouwbedrijven die durven te investeren in productielocaties. Dat vraagt om enorme investeringen in tijd en geld en het vraagt iets van jouw mensen die hoogstwaarschijnlijk uit een traditionele bouwomgeving komen. Het vraagt ook om het aantrekken van nieuwe mensen met bepaalde vaardigheden. Nu hebben we het altijd over de tekorten aan handjes op de bouwplaats, maar er is ook een tekort aan de slimme koppen die aan deze kant van het spectrum -ik doel op digitalisering en automatisering- hun werk doen. Dat is een aandachtspunt, met name voor het onderwijs. Er gaan diverse geluiden over het verdwijnen van bepaalde ambachten. Daar geloof ik niet in. Vakmensen als timmerlieden zullen altijd nodig zijn, maar hun rol verandert wel enigszins. Zeker in de nieuwbouw zal deze rol verschuiven naar het houden van overzicht en het borgen van de kwaliteit. De bouw heeft een enorme uitdaging in het vinden van arbeidscapaciteit. Robotiseer dus alsjeblieft waar het kan, zodat we de handen elders in kunnen zetten.”
“Ondernemen is risico nemen. Afzetmarkten verkennen. Onderzoeken of dat wat er bij jou uit de fabriek komt ook daadwerkelijk afgenomen gaat worden. Op basis van die informatie maak je jouw sommetjes. Sommige processen zijn pas lucratief wanneer je voor minimaal vijftig woningen dakcomponenten produceert terwijl de markt je vaak uitdaagt om ook kleinere seriegroottes te maken tegen lage prijzen. Voor veel ondernemers is die balans tussen flexibiliteit en schaalbaarheid een duivels dilemma. En wanneer gaat het zich uitbetalen? Hoe dan ook, de vraag naar betaalbare woningen is ongekend groot. Wanneer de prefabmarkt bijdraagt aan het betaalbaar houden -of maken- van huisvesting, neemt ze een belangrijke positie in.”
Welke aandachtpunten spelen er nog meer rondom robotisering?
“Ik noemde het al even: het onderwijs moet echt beter. Ik heb afgelopen weekend research gedaan naar de curricula van onze MBO’s en HBO’s. Er is veel aandacht voor het bouwkundige deel van het vak, maar er wordt maar weinig tijd besteed aan het ontwikkelingen van digitale vaardigheden. Naar mijn mening zou iedereen een soort basisniveau in digitale vaardigheden moeten ontwikkelen, niet alleen de technisch tekenaar. Robotisering laat zich namelijk alleen optimaal benutten wanneer je kunt standaardiseren en slim met data weet om te gaan. Nee, we hoeven niet van iedere timmerman een programmeur te maken, maar hij of zij moet wel weten hoe dingen digitaal moeten worden vastgelegd. Voordat je op de knop drukt, moet je weten of het past.”
“Wetgeving wordt ook vaak genoemd. En dan met name wetgeving rondom de bouwplaats. Autonome robots die zelfstandig over een bouwplaats rijden, het idee vinden mensen vaak nog spannend. Sommige partijen betwijfelen de veiligheid, anderen zien juist vooral de voordelen. Een robot die driehonderd nagels in een plafond schiet of de bouwplaats opruimt, lijkt inderdaad erg nuttig. We zijn alleen nog niet zover dat we hier uniforme afspraken over hebben. Ook die moeten er komen. De vraag is alleen of dat met wetgeving moet of dat het uit de sector zelf kan komen. Ook hier geldt: we zijn nog maar net begonnen met robotisering. Tijdens het leerproces wordt duidelijk of en wat er qua wetgeving gewenst is.”